In mijn vorige blog en boekbespreking van Hein’s heruitgave ‘Onze oorspronkelijke staat’ heb ik de naam van Fokke Slootstra genoemd. Hij is een van de weinigen die zowel goed thuis is in nondualiteit (hij heeft ook verschillende artikels geschreven voor het tijdschrift InZicht), als in psychotherapie. Daarmee bestrijkt hij – net als Hein Thijssen en Jan Geurtz – het gebied tussen psychologie/pedagogie/psychotherapie enerzijds en ware, authentieke spiritualiteit anderzijds. Fokke heeft een ‘Tools for life’ therapie ontwikkeld, die in grote lijnen verwantschap vertoont met de Primal Therapy van Arthur Janov, die Hein Thijssen op zichzelf toepaste. Reden waarom Fokke na het verschijnen van Hein’s eerste boek ‘Leeg en bevrijd’ met hem correspondeerde.
‘Breng je leven op orde’ is Fokke’s derde boek en draagt als ondertitel ‘Oefeningen in het verkrijgen van psychologische en spirituele vrijheid’. Een toepasselijke en treffende titel voor dit prettig leesbare en handzame boekje uit 2014. Fokke maakt onderscheid tussen psychologisch en existentieel lijden, en tussen psychologische en ultieme vrijheid. Een zinvol onderscheid, omdat in zijn ervaring mensen die psychologisch lijden en onvrij zijn de neiging kunnen hebben om te vluchten in spirituele stromingen: intellectueel escapisme, of spirituele bypass.
Het eerste deel van het boek focust op de psychologische manier van ‘Breng je leven op orde’. Hier gaat het vooral om bewust worden van hoe we in ons persoonlijk leven geprogrammeerd zijn. In Fokke’s woorden: ‘Het psychologisch lijden van hoe we niet gezien, gehoord of erkend zijn of hoe onze behoeften niet vervuld werden of zelfs niet eens gezien werden. Het goede nieuws is, dat alles wat er in het verleden ingeslopen is, er ook weer uit kan, mits we de juiste, natuurlijke aanpak kiezen’ (p.9). De trouwe lezer zal hier ook de worstelingen en inzichten van Hein Thijssen herkennen. Therapeutische stromingen zoals Janov’s oerschreeuw therapie, Speyertherapie, de PRI methode van Ingeborg Bosch en Fokke’s eigen Tools for life therapie zijn vooral hierop gericht. Fokke bespreekt de aanpak van het psychologische lijden in een aantal stappen (‘tools’): bewust worden, voelen, uiten, kiezen, losmaken en vergeven.
In deel twee van het boek komt de spirituele manier van jezelf weer op orde brengen aan bod. Het gaat hier om het existentiele, universele lijden van de mens. Spirituele stromingen als advaita richten zich voornamelijk hierop. De wortel van ons existentieel lijden is de breuk met de oergrond van ons bestaan, de breuk met ‘Onze oorspronkelijke staat’ (Hein Thijssen). Het is de misvatting dat we onszelf beschouwen en ervaren als afgezonderd van de rest. Het zorgt ervoor dat we de werkelijkheid steeds gespleten waarnemen en altijd onderscheid maken tussen ik en de wereld, tussen subject en object, terwijl de werkelijkheid dit onderscheid niet kent. Onze ervaring van de werkelijkheid is, voordat we die met ons geconditioneerd denken opdelen, in essentie non-dualistisch. Zoals Krishnamurti het ooit stelde: ‘In de kloof tussen het subject en het object ligt alle ellende van de wereld besloten’ (p.120). Afgescheidenheid, d.i. onszelf ervaren als afgezonderd van de rest, is de bron van het menselijk lijden. In feite is er niets buiten ons, er is geen enkel onderscheid. We kijken niet naar de boom, we zijn de boom. Daarmee komt Fokke bij een van de kerninzichten uit de nondualiteit, de perspectiefverschuiving dat jij niet in de wereld bent, maar dat de wereld in jou is.
Tenslotte vind ik het nog belangrijk te vermelden dat bij Hein Thijssen het eerste, therapeutische, proces synchroon liep met het genoemde tweede, spirituele proces. ‘Teruggaan naar het verleden, zaken opnieuw ervaren en voelen en reageren zoals dat vroeger niet kon of niet mocht, is helend en in zekere zin bevrijdend’, schrijft Fokke op p. 74. Voor Hein was het zo helend en bevrijdend dat hij in totale zin leeg en bevrijd achterbleef.
Fokke Slootstra. Breng je leven op orde. Oefeningen in het verkrijgen van psychologische en spirituele vrijheid. Uitgeverij Panta Rhei, 2014, 128 blz.